Makale Çevirisi Nasıl Yapılır?

“Makale çevirisi nasıl yapılır?” sorusu, kulağa yalnızca bir dilden diğerine aktarım işi gibi gelse de pratikte; disiplin terminolojisini yönetmek, istatistik dilinin anlam katmanlarını doğru taşımak, dergi yönergelerine (Instructions for Authors) uymak, etik–gizlilik risklerini yönetmek, insan–yapay zekâ hibrit akışını kurmak, kalite güvencesi (QA) katmanlarını işletmek ve revizyon–sürüm izlenebilirliğini sağlamak gibi çok katmanlı bir süreci ifade eder. İyi bir çeviri yalnızca “anlaşılır” olmakla kalmaz; retorik ikna gücü taşır, yayımlanabilir niteliktedir ve hakem masasında sorun çıkarmaz

1) Başlarken: Proje kartını oluşturun

Makale çevirisine geçmeden önce tek sayfalık bir proje kartı hazırlayın:

• Hedef dergi/konferans (stil: APA/MLA/Chicago/Vancouver; özet/başlık/anahtar kelime sınırları),

• Disiplin (STEM/Sosyal Bilimler/Tıp–Yaşam Bilimleri/Beşeri Bilimler),

• Risk düzeyi (düşük: iç okuma; orta: kurumsal rapor; yüksek: yayın/hedef kitle),

• Takvim (ara teslim tarihleri + final),

• Gizlilik (NDA, veri saklama/silme politikası),

• Dosya türü (DOCX/LaTeX/IDML/XLIFF/JSON).
  Kazanç: Bütün seçimler (araç, işbirliği, kontrol listeleri) bu karta bağlanır; sürpriz kalmaz.

2) Metnin iskeleti: Bölüm işlevlerini tanıyın

Akademik makaleler tipik olarak Özet, Giriş, Yöntem, Bulgular, Tartışma/Sonuç iskeletiyle ilerler. Her bölümün retorik amacı farklıdır:

• Özet: Amaç–yöntem–ana bulgu–sonuç, az kelimeyle yüksek bilgi yoğunluğu.

• Giriş: Literatür boşluğu (gap) ve katkı konumlandırması.

• Yöntem: Tekrarlanabilirlik için kip ve birim/sayı hassasiyeti.

• Bulgular: İstatistiksel anlam, tablo/şekil referans uyumu.

• Tartışma: İhtiyat (hedging), sınırlılıklar, gelecekteki çalışmalar.
  Uygulama: Çeviri sırasında bölüm amacıyla fiil seçimini eşleştirin (to examine, to investigate, to demonstrate).

3) Terminoloji yönetimi: TB (Terim Tabanı) ve karar günlüğü

Tutarlılık olmadan kalite olmaz.

• TB’ye sabitleyin: “randomized controlled trial → rastgele kontrollü deney”, “operational definition → işlemsel tanım”, “confidence interval → güven aralığı”, “odds ratio → olasılık oranı”.

• Karar günlüğü tutun: Tartışmalı terimler, kısaltmalar ve bağlamsal notlar (örn. significant = anlamlı; “önemli” değil).
  Vaka: Aynı kavramın üç farklı karşılığı, hakemden “kavramsal dağınıklık” yorumu getirir.

4) Dosya hazırlığı: En iyi çeviri en temiz kaynakla başlar

Kötü taranmış PDF → hatalı OCR → gecikme ve anlam kaybı.
İpuçları:

• 300+ dpi tarama, eğik sayfa düzeltme, silik mühürleri yeniden tarama,

• Mümkünse DOCX/LaTeX/IDML düzenlenebilir kaynakla çalışın,

• Şekil–tablo başlıkları ve kısaltma listesini ayrıca çıkarın.

5) Yapay zekâ (YZ) ile akıllı başlangıç: Nerede kullanılır?

YZ, taslak ve hızlı anlamlandırma için güçlüdür; ancak yöntem–bulgular, hukuki–etik ifadeler ve riskli nüanslar insan post-editing ister.
Önerilen akış: YZ ön-çeviri → TB/TM (çeviri belleği) ile hizalama → tam post-editing → QA → stil/biçim kontrolü.
Altın kural: Giriş/Literatür’de YZ’den hız alın; Yöntem/Bulgularda satır satır insan.

6) Cümle mimarisi ve “çeviri kokusu”

Türkçeden İngilizceye geçerken uzun cümleleri iki–üç cümleye bölmek akıcılığı yükseltir. Yüklem konumunu doğal İngilizce ritme göre ayarlayın; however/moreover/therefore gibi bağlaçları amaçlı ve ölçülü kullanın.
Test: Sesli okuma—takılan yer revizyon adayıdır.

7) Yöntem: Kip, birim ve prosedür sadakati

Yöntem, tekrarlanabilirlik için yazılır.

• Kip: was administered, were analyzed türü edilgen yapı çoğunlukla uygundur.

• Birim/sayı: 1.5 ↔ 1,5; 12,000 ↔ 12.000 farklarını QA filtresi ile yakalayın.

• Kısaltma ve değişken adları: İlk geçişte açın ve TB’ye ekleyin.

8) Bulgular: İstatistiksel anlatı ve tablo/şekil uyumu

“Tablo 2’de gösterildiği gibi…” ifadesiyle tablo/şekil başlık–numara eşleşmesi bire bir olmalı.

• Significant daima anlamlı,

• Effect size → etki büyüklüğü,

• p, CI, OR, β gibi göstergeleri metne yorum katmadan, düz aktarın; yorum Tartışma’ya.

9) Tartışma: İhtiyat (hedging) ve literatürle diyalog

may, might, could, appears to, suggests that… gibi yapılar kanıt gücünü dengeler.
Uygulama: Güçlü iddiaları atıflarla destekleyin; belirsiz yerlerde önerme gücünü düşürün (likely, possibly). Literatürle konuşurken reported/found/argued fiillerini kullanın.

10) Stil/biçim: APA, MLA, Chicago, Vancouver

Dergi yönergelerini çeviri öncesi okuyun: başlık uzunluğu, özet kelime sınırı, anahtar kelime sayısı, tablo/şekil biçimleri, atıf–kaynakça rejimi.
Pratik: Sonda “stil/biçim kontrol listesi” ile teslim yapın.

11) Özet (Abstract) ve başlık (Title) yazımı

Başlık bilgilendirici ve ekonomik olmalı; özette amaç–yöntem–ana bulgu–sonuç cümleleri net sıralanmalı.
İpucu: Başlığın gereksiz büyük harflerinden kaçının; anahtar kelimeleri alan dizinleriyle (MeSH, ERIC vs.) hizalayın.

12) Kapak mektubu (Cover Letter) ve hakem yanıtları (Response Letter)

• Cover Letter: Katkı, özgünlük, dergi–okuyucu uyumu ve etik beyanlar kısa ve kanıta dayalı bir tonda.

• Response Letter: Her yoruma sayfa–satır referanslı, teşekkür + çözüm/argüman kombinasyonlu yanıt.
  Şablon tutun: “We appreciate the reviewer’s insightful comment on …” gibi giriş cümleleriyle net ve saygılı bir ritim.

13) Disiplinlere göre nüans

• STEM: Formül/yer tutucu bozulmaz; birim/semboller çevrilmez; yöntem–bulgular teknik sözdizim ister.

• Sosyal Bilimler: Kuramsal çerçeve (agency, structure), kavram netliği ve anlatı ritmi.

• Tıp/Yaşam Bilimleri: Terminoloji ve etik; klinik dil; sonuçların ihtiyatlı sunumu.

• Beşeri Bilimler: Üslup–estetik; figüratif dilin eşdeğer etkisi.

14) Ekip modeli: Çevirmen + dil editörü + alan uzmanı

Tek kişinin her şeyi “en iyi” yapması nadirdir.

• Çevirmen ilk geçiş + TB/TM uygulama,

• Dil editörü doğal akış ve “çeviri kokusu” temizliği,

• Alan uzmanı terminoloji ve içerik doğrulama,

• Proje yöneticisi takvim–sürüm–QA koordinasyonu.
  Sonuç: Hız ve doğruluk aynı anda yükselir.

15) QA (Quality Assurance) katmanları: Otomatik + insan

• Otomatik QA: sayı–birim, tarih/sayı biçimi, yer tutucu, tutarlılık, imla–boşluk.

• İnsan QA: Dil editörü (akıcılık, paragraf mimarisi) + alan uzmanı (terim ve bulgu–yorum çizgisi).
  Ritüel: Teslim öncesi QA raporu zorunludur.

16) LaTeX, IDML ve XLIFF gibi biçimlerde çalışma

• LaTeX: Formüller yerinde kalsın; sözlü anlatımda açıklık.

• IDML (InDesign): Sayfa düzeni–ikonografi korunur; figür ve metin hizası bozulmaz.

• XLIFF/UI: Anahtar–karakter sınırı–placeholder ( %s, {count}, <code> ) korunur.
  Uyarı: Yer tutucu bozulması uygulama/yerleşim hatasına dönüşebilir.

17) Gizlilik, etik ve telif

Henüz yayımlanmamış veriler ve katılımcı bilgileri gizlidir.

• NDA ve silme politikası isteyin,

• Dosyaları güvenli kanallardan paylaşın,

• Telifli görseller için izin/kaynak,

• İntihal ve otoplagiarizm kontrolleri yapın.

18) Öğrenciler için sürdürülebilir model

• Bütçe yönetimi: Giriş/Literatür YZ + iyi post-editing; Yöntem/Bulgular profesyonel çeviri + tam edit.

• Ekstra: Kapak mektubu–hakem yanıtı için dil danışmanlığı.
  Kazanım: Revizyon turu azalır; kabul olasılığı artar.

19) Kurumsal raporlar ve proje başvuruları

Çok yazarlı metinlerde bölümler arası ses ve terminoloji farkı büyür.
Çözüm: Paylaşımlı TB/TM, yorum–görev akışı, v1–v2–v3 sürüm standardı ve kısa milestone’lar.

20) “Çeviri kokusu”nu temizleme teknikleri

• Uzun cümleleri bölün,

• “of/of/of” zincirlerini sadeleştirin,

• “that” kullanımını işlevsel tutun,

• Tekrarlanan bağlaçları azaltın,

• Son okumayı sesli yapın.

21) Revizyon ve sürüm izlenebilirliği

• Etiketler: v1-draft, v2-review, v3-final,

• Sürüm karşılaştırma ve yorum geçmişi,

• Karar günlüğü (terim, üslup, stil değişiklikleri).
  Fayda: Hakem dönütlerine satır–sayfa referanslı hızlı cevap.

22) Teslim stratejisi: “Final tarih” yetmez, ara teslim şart

Erken yakalanan hata ucuzdur.
Model: Yöntem/Bulgu ara teslim + soru penceresi → Stil/biçim son kontrol → Final teslim + QA raporu.

23) Ölçülebilir kalite metrikleri

• Terminoloji tutarlılığı (%)

• Sayı–birim hatası (adet/10.000 kelime)

• Revizyon turu sayısı ve süresi

• “Çeviri kokusu” azaltım puanı (nitel)

• Dil gerekçeli hakem/editör dönüş oranı
  Uygulama: Her teslim sonrası mini rapor; bir sonraki projeye hedef.

24) Zaman–bütçe–kalite üçgeni: Hangi köşeden feragat?

• Hız + kalite: Maliyeti artıran çift göz (dil editörü + alan uzmanı).

• Hız + düşük maliyet: Kapsamı bilgilendirme seviyesine çekin.

• Kalite + düşük maliyet: Takvimi esnetin; fazladan revizyon turu planlayın.
  İlke: Yayın hedefinde kalite önceliklidir; hız planlamayla sağlanır.

25) Uygulamalı vaka A: 72 saatte konferans bildirisi (EN→TR)

Durum: 14 sayfa; Yöntem/Bulgular kritik.
Akış: PDF→DOCX temizlik → TB/TM → YZ ön-çeviri (Giriş/Lit) → İnsan çeviri (Yöntem/Bulgu) → Tam post-editing → QA → Sesli okuma → Teslim.
Sonuç: Takvim tutar; istatistik dili hataları minimum.

26) Uygulamalı vaka B: SCI dergiye gönderim (TR→EN)

Durum: Psikometri alanında 28 sayfa; dar takvim.
Akış: TB (terim/kısaltma) → YZ taslak (Giriş/Lit) + tam post-editing → Yöntem/Bulgular insan → Stil/biçim (APA) → QA → Kapak mektubu/yanıt dili.
Sonuç: Revizyon turları kısalır; dil gerekçeli ret riski düşer.

27) Uygulamalı vaka C: Çok yazarlı kurumsal rapor

Durum: XLIFF/IDML dosyaları; farklı ekipler.
Akış: Paylaşımlı TB/TM → Yorum–görev → Uzunluk/placeholder QA → Sürüm karşılaştırma (v1–v3) → Teslim.
Sonuç: Ses bütünlüğü ve görsel/biçimsel tutarlılık.

28) Sık yapılan hatalar ve kaçınma yöntemleri

• Significant → önemli yazmak (doğrusu anlamlı),

• YZ çıktısını yöntem–bulgularda ham kullanmak,

• Kısaltmaları ilk geçişte açmamak,

• Tablo/şekil–metin referans uyumsuzluğu,

• Dergi yönergesini göz ardı etmek,

• QA raporu almadan teslim.
  Çözüm: TB/TM + tam post-editing + QA + stil/biçim kontrol + ara teslim.

Sonuç

“Makale çevirisi nasıl yapılır?” sorusunun cevabı, tek bir beceride değil; doğru araç + doğru insan + doğru süreçüçlemesindedir. Başarının omurgası:

1. Proje kartı ile hedef–risk–takvim–gizlilik çerçevesini erkenden çizmek,

2. TB/TM kurarak terminoloji ve kalıpları proje başında sabitlemek,

3. YZ’yi akıllı kullanıp yalnızca taslakta hız almak; nihai metni tam post-editing ile yayın kalitesine taşımak,

4. Yöntem–Bulgular bölümlerinde kip, sayı/birim ve istatistik diline hassasiyet göstermek,

5. Stil/biçim (APA/MLA/Chicago/Vancouver) ve dergi yönergelerine eksiksiz uyum sağlamak,

6. QA katmanlarını (otomatik + insan) standartlaştırmak ve QA raporunu teslimin ayrılmaz parçası yapmak,

7. Revizyon–sürüm izlenebilirliğini (v1–v2–v3, yorum geçmişi, karar günlüğü) disipline etmek,

8. Gizlilik–etik–telif hattını sözleşme ve uygulamayla güvenceye almak.

Bu çerçevede yürütülen çeviri; yalnızca “doğru” değil, ikna gücü yüksek, hakem döngüsünde dayanıklı, revizyonu azve yayın olasılığı yüksek bir ürüne dönüşür. Kısa reçete: Kaynağı temizleyin; terimleri sabitleyin; YZ’yi taslakta kullanıp insanla olgunlaştırın; QA raporu ve stil/biçim kontrolüyle teslim edin; revizyonu izlenebilir kılın. Böylece “makale çevirisi” bir şans işi değil, öngörülebilir kalite üreten sistematik bir üretim hattı haline gelir.

Çeviri Yaptırma, dil ve çeviri dünyasına dair en güncel ve ilgi çekici içerikleri sunan bir kaynaktır. Bu platform, dilin gücünü ve çeviri sanatının derinliklerini keşfetmeyi seven herkes için eşsiz bir kaynak olarak tasarlanmıştır. Bizler, dilin iletişimdeki rolünü ve çevirinin kültürel bağlamdaki önemini her yönüyle ele alıyoruz. Sitemizde, çeviri türleri, terminoloji, lokalizasyon stratejileri, çeviri teknolojileri, çevirmenlik kariyeri ve daha birçok konuda ayrıntılı yazılar bulabilirsiniz. Her bir konuyu, okuyucularımıza en derinlemesine bilgilerle sunmaya özen gösteriyoruz. Farklı çeviri yöntemlerini, dilin farklı alanlardaki kullanımını ve çevirmenlerin karşılaştığı zorlukları en ince detaylarıyla ele alarak, bu alanda daha fazla bilgi edinmek isteyen herkes için kapsamlı bir rehber oluşturuyoruz. Ayrıca, dilin kültürel zenginliği ve farklılıklarının altını çiziyor, bu farklılıkların dil çevirisi üzerindeki etkilerini inceliyoruz. Böylece, yalnızca dilin yapısını değil, aynı zamanda kültürel bağlamdaki değişimleri de anlamaya çalışıyoruz.

Çeviri Yaptırma, dilin büyüsüne kapılmış olan herkes için bir yolculuk ve öğrenme platformu olarak tasarlanmıştır. Her gün farklı dillerdeki metinlerin incelenmesi, çevrilmesi ve bu süreçte yaşanan deneyimlerin paylaşılması, dil öğrenicilerinin ve çevirmenlerin gelişimine katkıda bulunmaktadır. Sitemizi düzenli olarak takip ederek, dil çeşitliliği, kültürel zenginlik ve çeviri hizmetleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. Çevirinin hem teknik hem de sanatsal yönlerini ele alırken, aynı zamanda çeviri sektöründeki en son yenilikleri ve gelişmeleri de gündeme getiriyoruz. Eğer dilin gücü ve çeviri dünyası sizi de cezbetmişse, bu blog sizin için vazgeçilmez bir kaynaktır. Her bir yazımızda, okuyucularımıza yeni bir bakış açısı kazandırmak ve dilin evrenselliğine dair farkındalık yaratmak amacıyla titizlikle araştırmalar yapıyoruz.

Dilin büyüsünü ve çeviri dünyasının sınırsız olanaklarını keşfetmeye hazır mısınız? Çeviri Yaptırma Blogu, bu büyülü yolculuğa çıkmak isteyen herkes için doğru adres. Bu blog, sadece bir çeviri rehberi değil, aynı zamanda dilin zengin tarihini, evrimini ve kültürlerarası köprüler kurmadaki rolünü keşfeden bir platformdur. Dil yolculuğuna bizimle katılın ve bilgiye aç bir zihinle, dünya çapında birçok dili bir araya getiren bu ilginç serüvene atılın. Çevirinin derinliklerine indikçe, her dilin kendine özgü bir hikayesi olduğunu ve bu hikayelerin çeviri aracılığıyla ne kadar farklı anlamlar kazandığını keşfedeceksiniz. Çeviri Yaptırma Blogu, dilin evrenselliğine ve çevirinin gücüne dair sizi bir adım daha ileriye taşımak için burada!

İçerik * Üreticisi

Biyografinin Tamamını Gör