Edebi Çeviride Kısaltmalar ve Notasyonlar

Edebi çeviride genellikle “üslup”, “anlam”, “kültür” gibi daha soyut meseleler öne çıkar. Ancak bir edebi metni tam anlamıyla hedef dile aktarmak yalnızca dilin estetik katmanlarını çevirmekle sınırlı değildir; teknik ayrıntılar da aynı derecede önemlidir. Bu teknik ayrıntıların başında kısaltmalar (abbreviations) ve notasyonlar (notational systems) gelir.

Kısaltmalar ve notasyonlar çoğu zaman edebi bir metnin “arka planda” gibi görünen, ancak aslında metnin üslup, bağlam ve kültürel referans bütünlüğünü doğrudan etkileyen unsurlarıdır. Bir deneme, roman ya da mektup metninde geçen bir kısaltma, yalnızca bilgi vermek için değil, aynı zamanda dönemin kültürel atmosferini ve yazarın niyetini de yansıtır. Örneğin 19. yüzyılda kullanılan bilimsel bir kısaltma, o dönemin bilgi birikimini ve terminolojisini temsil ederken; modern bir romanda geçen internet kısaltmaları (LOL, OMG vb.) kültürel kimlik inşasının bir parçası olabilir.

Notasyonlar ise özellikle felsefi metinlerde, tiyatro oyunlarında, müzik ve edebiyat kesişiminde veya dipnotlarla zenginleştirilmiş denemelerde karşımıza çıkar. Matematiksel işaretler, felsefi semboller, hatta kimyasal formüller bile edebi bir eserin parçası olabilir. Çevirmen bu işaretleri yalnızca birebir aktarmakla kalmaz; aynı zamanda okurun bu sembolleri nasıl algılayacağını da gözetmek zorundadır.

Bu yazıda, edebi çeviride kısaltmaların ve notasyonların işlevi, tarihsel ve kültürel bağlamları, çeviride doğan sorunlar, çözüm stratejileri ve kuramsal tartışmalar detaylı biçimde ele alınacaktır.

Gelişme

1. Kısaltmaların Edebiyattaki Yeri

Edebiyat metinlerinde kısaltmalar genellikle üç şekilde kullanılır:

• Bilgi aktarmak için: Kurum adları, unvanlar, coğrafi işaretler.

• Üslup yaratmak için: Yazarın çağdaş dile uygunluk kaygısı.

• Karakter inşası için: Konuşma dilindeki kısaltmalar, günlük hayata ait jargonlar.

Örneğin Virginia Woolf’un mektuplarında geçen kısaltmalar, dönemin İngiliz sosyal yaşamının kodlarını açığa çıkarır.

2. Notasyonların Edebiyattaki Yeri

Notasyon, özellikle bilimsel, felsefi veya müzikle ilişkili metinlerde görülür. Borges’in öykülerinde matematiksel semboller; Eco’nun romanlarında bilimsel notasyonlar; Ahmet Hamdi Tanpınar’ın denemelerinde ise tarihsel referanslara ait kısaltmalar karşımıza çıkar.

3. Çeviride Karşılaşılan İlk Sorun: Anlam Belirsizliği

Kısaltmalar genellikle tek bir anlama sahip değildir. “PS” hem “Post Scriptum” hem de “PlayStation” olarak kullanılabilir. Çevirmen, bağlama göre doğru karşılığı bulmak zorundadır.

4. Tarihsel Kısaltmaların Zorluğu

Eski dönemlerde kullanılan kısaltmalar günümüzde bilinmeyebilir. Örneğin Latince kökenli ibid. ya da op. cit. gibi atıf kısaltmaları, modern okura yabancıdır. Çevirmen bu noktada dipnot mu eklemeli yoksa anlamı açmalı mı?

5. Kültürel Kısaltmalar

Kısaltmalar, kültürden kültüre değişiklik gösterir. İngilizcede “BBC” herkes için anlaşılırken, Türkçe okur için bu ifadenin açılımı gereklidir. Benzer şekilde “TBMM” ifadesi yabancı bir metinde çevrilmeden bırakılırsa hedef okur bunu anlamayabilir.

6. Karakter ve Kimlik İnşasında Kısaltmalar

Çağdaş romanlarda genç karakterler, sosyal medya diliyle konuşur: “LOL”, “BRB”, “OMG”. Bu tür kısaltmaları çevirmek, yalnızca dilsel değil, kültürel bir tercihtir. Çevirmen, ya bunları Türkçedeki karşılıklarıyla uyarlamalı (“Hahaha”, “Hemen dönerim”, “Aman Tanrım”) ya da orijinal haliyle bırakıp dipnot eklemelidir.

7. Notasyonların Çevirisinde Teknik Sorunlar

Felsefi metinlerde kullanılan semboller (∴, ∵), matematiksel formüller, müzik notaları gibi işaretler bazen hedef dilin okuma alışkanlıklarına uymayabilir. Çevirmen, bu sembollerin görsel formunu korurken açıklayıcı bir not düşmek zorunda kalabilir.

8. Üslup ve Kısaltmalar Arasındaki İlişki

Kısaltmaların metinde yaratmak istediği etki, çeviriyle kaybolabilir. Örneğin bir yazarın ironik bir şekilde kullandığı resmi kısaltma, hedef dilde sıradan bir bilgi ifadesine dönüşebilir.

9. Dipnot Kullanımı

Kısaltma ve notasyonların açıklanmasında en çok kullanılan yöntemlerden biri dipnottur. Ancak dipnotların aşırı kullanımı, edebi metnin akışını bozabilir. Bu nedenle çevirmen dengeyi iyi kurmalıdır.

10. Çeviri Kuramları Bağlamında Kısaltmalar

• Eşdeğerlik kuramı: Hedef dilde aynı etkiyi yaratacak kısaltmalar seçmek.

• Skopos kuramı: Hedef kitlenin bilgi düzeyi ve ihtiyaçlarına göre çeviri yapmak.

• Yabancılaştırma – Yerelleştirme: Kısaltmaları orijinal haliyle bırakmak mı (yabancılaştırma) yoksa kültüre uyarlamak mı (yerelleştirme)?

11. Çeviri Örnekleri

• George Orwell – 1984: “INGSOC” kısaltması, Türkçe çevirilerde çoğunlukla orijinal haliyle bırakılmıştır.

• Umberto Eco – Gülün Adı: Latince kısaltmaların dipnotla açıklandığı görülür.

• Tanpınar – Beş Şehir: Tarihsel notasyonların modern Türkçe karşılıkları verilmiştir.

12. Çevirmenin Stratejik Kararları

Çevirmen şu soruları sormalıdır:

• Bu kısaltma hedef kültürde biliniyor mu?

• Açıklama yaparsam metnin akışı bozulur mu?

• Orijinal haliyle bırakmak, yabancılaştırıcı ama işlevsel olabilir mi?

13. Çeviride Teknolojinin Rolü

Modern çeviri yazılımları, kısaltma ve notasyonları otomatik olarak tanıyabilir. Ancak bu, edebi çeviri için yeterli değildir. Çünkü yazılım, bağlamsal ironi ya da kültürel nüansı fark edemez.

14. Akademik ve Edebi Metinlerde Fark

Akademik metinlerde kısaltmaların kesin karşılıkları vardır; edebiyatta ise kısaltmalar üslup ve ironi taşıyabilir. Bu ayrım çeviri sürecinde önemlidir.

15. Kısaltmaların Okur Üzerindeki Etkisi

Okur, kısaltmayı ya “bilgi” olarak ya da “üslup unsuru” olarak algılar. Çevirmen, hangi algının korunması gerektiğine karar vermelidir.

16. Notasyonların Görsellik Katmanı

Müzik veya matematik notasyonları yalnızca bilgi değil, aynı zamanda metnin estetik bir unsuru olabilir. Borges’in bir öyküsünde matematiksel formüllerin yaratıcı kullanımı, görsel bir deneyim sunar. Çevirmen bu görselliği de hedef dilde yansıtmalıdır.

17. Tarihsel Dönemler ve Notasyonlar

Eski metinlerde kullanılan yazı sistemleri, günümüz okuruna yabancı olabilir. Örneğin Osmanlıca kısaltmalar, Latin harflerine aktarıldığında hem anlam hem estetik kayba uğrayabilir.

18. Yabancılaştırma ve Yerelleştirme Tartışması

Çevirmen, bazen kısaltmaları orijinal haliyle bırakır (örneğin “UNESCO”). Ancak bazı durumlarda yerelleştirme yapılır (“Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu”). Bu tercih, çevirmenin ideolojik ve estetik kararını da yansıtır.

19. Okur Eğitimi ve Kültürel Aktarım

Edebi çeviride kısaltmaların açıklanması, aynı zamanda okurun kültürel ufkunu da genişletir. Dipnotlarla açıklanan bir kısaltma, okura yeni bir kültürel bilgi kazandırabilir.

20. Çevirmenin Entelektüel Sorumluluğu

Çevirmen yalnızca dil aktarıcısı değildir; kültürel bir öğretmendir. Kısaltmalar ve notasyonların doğru çevrilmesi, hedef kültürde bilgi aktarımının güvenilirliğini sağlar.

Sonuç

Edebi çeviride kısaltmalar ve notasyonlar, metnin görünmez ama kritik unsurlarıdır. Çevirmen bu unsurları ihmal ederse, metnin hem üslubu hem de kültürel bağlamı zayıflar. Başarılı bir çevirmen, bağlamı okuyarak doğru stratejiyi seçer: bazen orijinal haliyle bırakır, bazen açıklama yapar, bazen de yerelleştirir.

Sonuç olarak, edebi çeviri yalnızca “edebi” değil, aynı zamanda “teknik” bir uğraştır. Kısaltmaların ve notasyonların doğru çevrilmesi, metnin estetik bütünlüğünü ve kültürel anlamını korumak açısından vazgeçilmezdir.

Çeviri Yaptırma, dil ve çeviri dünyasına dair en güncel ve ilgi çekici içerikleri sunan bir kaynaktır. Bu platform, dilin gücünü ve çeviri sanatının derinliklerini keşfetmeyi seven herkes için eşsiz bir kaynak olarak tasarlanmıştır. Bizler, dilin iletişimdeki rolünü ve çevirinin kültürel bağlamdaki önemini her yönüyle ele alıyoruz. Sitemizde, çeviri türleri, terminoloji, lokalizasyon stratejileri, çeviri teknolojileri, çevirmenlik kariyeri ve daha birçok konuda ayrıntılı yazılar bulabilirsiniz. Her bir konuyu, okuyucularımıza en derinlemesine bilgilerle sunmaya özen gösteriyoruz. Farklı çeviri yöntemlerini, dilin farklı alanlardaki kullanımını ve çevirmenlerin karşılaştığı zorlukları en ince detaylarıyla ele alarak, bu alanda daha fazla bilgi edinmek isteyen herkes için kapsamlı bir rehber oluşturuyoruz. Ayrıca, dilin kültürel zenginliği ve farklılıklarının altını çiziyor, bu farklılıkların dil çevirisi üzerindeki etkilerini inceliyoruz. Böylece, yalnızca dilin yapısını değil, aynı zamanda kültürel bağlamdaki değişimleri de anlamaya çalışıyoruz.

Çeviri Yaptırma, dilin büyüsüne kapılmış olan herkes için bir yolculuk ve öğrenme platformu olarak tasarlanmıştır. Her gün farklı dillerdeki metinlerin incelenmesi, çevrilmesi ve bu süreçte yaşanan deneyimlerin paylaşılması, dil öğrenicilerinin ve çevirmenlerin gelişimine katkıda bulunmaktadır. Sitemizi düzenli olarak takip ederek, dil çeşitliliği, kültürel zenginlik ve çeviri hizmetleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. Çevirinin hem teknik hem de sanatsal yönlerini ele alırken, aynı zamanda çeviri sektöründeki en son yenilikleri ve gelişmeleri de gündeme getiriyoruz. Eğer dilin gücü ve çeviri dünyası sizi de cezbetmişse, bu blog sizin için vazgeçilmez bir kaynaktır. Her bir yazımızda, okuyucularımıza yeni bir bakış açısı kazandırmak ve dilin evrenselliğine dair farkındalık yaratmak amacıyla titizlikle araştırmalar yapıyoruz.

Dilin büyüsünü ve çeviri dünyasının sınırsız olanaklarını keşfetmeye hazır mısınız? Çeviri Yaptırma Blogu, bu büyülü yolculuğa çıkmak isteyen herkes için doğru adres. Bu blog, sadece bir çeviri rehberi değil, aynı zamanda dilin zengin tarihini, evrimini ve kültürlerarası köprüler kurmadaki rolünü keşfeden bir platformdur. Dil yolculuğuna bizimle katılın ve bilgiye aç bir zihinle, dünya çapında birçok dili bir araya getiren bu ilginç serüvene atılın. Çevirinin derinliklerine indikçe, her dilin kendine özgü bir hikayesi olduğunu ve bu hikayelerin çeviri aracılığıyla ne kadar farklı anlamlar kazandığını keşfedeceksiniz. Çeviri Yaptırma Blogu, dilin evrenselliğine ve çevirinin gücüne dair sizi bir adım daha ileriye taşımak için burada!

İçerik * Üreticisi

Biyografinin Tamamını Gör